Raport WEI. Luka VAT w Polsce ^Wyróżniony

Mechanizm ten nie zdaje jednak egzaminu w przypadku podatków dochodo wych, które z natury podatne są na działania zawyżające koszty i obniżające przychody.

W ostatnich latach Polska gospodarka cierpiała na oszustwach VAT-owskich. Luka w podatku, w szczytowym okresie przypadającym na lata 2012–2015, wynosiła 40 miliardów złotych rocznie, czyli ponad 25% całości zobowiązań w podatku. W wyniku aktywnych działań nastawionych na walkę z wyłudzeniami udało się ją zredukować o blisko połowę, do ok. 20 mld zł i niecałych 14% zobowiązań.

Istnienie tak znacznej luki podatkowej ma zna czące konsekwencje. Po pierwsze, do budżetu Value Added Theft.

Walka z luką VAT w Polsce

nie trafiają środki, które powinny się tam znaleźć. Spierać się można, czy podatki są optymal nie skonstruowane albo, czy ich wysokość jest odpowiednia, ale umowa społeczna między rządem a obywatelami, której elementem jest system podatkowy, obowiązuje. Brak fundu szy w budżecie oznacza ograniczoną zdolność państwa do wypełniania zadań, takich jak za pewnianie ochrony zdrowia, edukacji, obrony terytorium oraz zaburza funkcję redystrybucyjną (poprzez inwestycje albo programy socjalne). Nieporadność państwa w ściganiu oszustw wpływa ponadto destrukcyjnie na rynek. Oferta oszustów zwykle jest tańsza, a uczciwe przedsię biorstwa, by móc konkurować, musiałyby sto sować ceny dumpingowe. Te, które zdecydują się na taki krok, często wpadają w spiralę za dłużenia. Cierpią także morale przedsiębiorców, tak obecnie działających, jak i przyszłych, którzy dostają jasny sygnał, że uczciwość nie popłaca.

Polska w ostatnich latach znacznie ograniczyła problem luki w podatku od towarów i usług. Poziom maksimum, utrzymywany w latach 2012–2015 i wynoszący około 40 mld zł i 26% całkowitych zobowiązań, spadł o połowę, do ok. 20 mld zł i niecałych 14%. Przyczyniły się do tego liczne zmiany prawne i systemowe, między innymi pakiety przewozowy i paliwowy, wprowadzenie JPK i podzielonej płatności czy powstanie Krajowej Administracji Skarbowej. Spowodowało to, że wiele popularnych mechanizmów wyłudzeń, jakie zaczęli stosować przestępcy, którzy przenieśli się do Polski po utracie możliwości swobodnego okradania fiskusa niemieckiego i brytyjskiego, przestało być możliwymi do zastosowania.

Tempo domykania luki VAT

W niedalekiej przyszłości, tempo domykania luki VAT spadnie. Całkowite jej zlikwidowanie jest jednak niemożliwe. Nie da się całkowicie wyeliminować pomyłek czysto losowych, czy nieświadomych błędów w stosowaniu przepisów, wynikających z niewłaściwego ich zrozumienia, ale w dobrej wierze. Do realnie osiągalnego minimum Polska będzie zbliżała się asymptotycznie, co oznacza, że przed jego osiągnięciem wypełnione zostanie minimum praktyczne, tj. poziom, przy którym dalsze domykanie luki przysporzy więcej szkody, niż pożytku. Oczywiście przepisy prawa, czy algorytmy typujące do kontroli muszą być stale aktualizowane, tak, by przestępcy nie znaleźli metod ich obejścia, w czym potrafią być bardzo kreatywni.

Co zyskujemy

Jak dotąd, na walce z oszustwami VAT, Polska zyskała wybitnie. Gdyby problemem się nie zajęto, a luka utrzymywałaby się na poziomie 25% VTTL, budżet straciłby 291 mld zł w dekadzie 2015–2025, a do samego 2019 r. – ponad 60 mld. Ponieważ jednak pieniądze te byłyby reinwestowane w ramach wydatków fiskalnych (np. na inwestycje, usługi publiczne czy programy społeczne), całkowita strata dla gospodarki byłaby jeszcze wyższa. Szacunki mówią o utraconym PKB na poziomie 450 mld zł za lata 2015–2025, w tym 167 mld zł w pierwszej połowie owej dekady. Pozytywnego wpływu na konkurencję rynkową i morale uczciwych przedsiębiorców, tak obecnych, jak i potencjalnych, policzyć się nie da.