Analiza Instytutu Staszica. „Tak” dla decentralizacji w sektorze publicznym ^Wyróżniony

Rok walki z COVID-19, który przyniósł również spowolnienie wzrostu gospodarczego wg ekspertów think tanku sprawił, że decentralizacja staje się kwestią jeszcze bardziej istotną, zarówno ze względu na wyrównanie poziomu życia w poszczególnych regionach, jak i na walkę z kryzysem.

Po pierwsze – cyfryzacja

Jednym z warunków skutecznego prowadzenia działań decentralizacyjnych jest jednak odpowiedni poziom usług cyfrowych, umożliwiających zdalne załatwianie spraw mieszkańcom. Pandemia unaoczniła wagę tej kwestii – zwrócono uwagę w opracowaniu. Zdaniem autorów analizy, w pierwszej fazie pandemii wiosną 2020 roku, w okolicznościach najwyższych obostrzeń i niemal pełnego „lockdownu” okazywało się, że państwowe instytucje centralne takie jak ZUS są w stanie oferować pełen katalog usług w sposób całkowicie zdalny, bez względu na miejsce pobytu petenta. Powstałe w ten wymuszony sposób rozwiązania i nowe kompetencje okazały się na tyle sprawne i skuteczne, że z pewnością zostaną w naszej przestrzeni publicznej także w czasie postpandemicznym. Jak zaznaczono, nie sposób sobie przecież wyobrazić obecnie odwrotu od cyfryzacji nawet wówczas, gdy nie będzie już ona sanitarną koniecznością.

Decentralizacji sprzyjać ma pogłębiony w okresie pandemii trend wyludniania się centrów wielkich miast. Z kolei ewentualne przenoszenie centrali dużych spółek należących do Skarbu Państwa poza Warszawę do mniejszych ośrodków miejskich z pewnością podniosłoby znaczenie i rangę tych aglomeracji z racji samego faktu rezydowania tam ciał zarządczych największymi krajowymi biznesami. Spółkom mogłoby to przynieść wyraźne oszczędności. Odciążone z „warszawskich” kosztów instytucje i SSP mogłyby też aktywniej wesprzeć lokalne podmioty, które najbardziej ucierpiały w wyniku pandemii – wskazuje Instytut Staszica.

Warszawa jak Londyn?

Argumentem przemawiającym za wyprowadzką z Warszawy niektórych instytucji centralnych i central firmowych ma być wedle opinii ekspertów postulat uczynienia z polskiej stolicy miasta o znaczeniu kontynentalnym, podnoszony w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju z lutego 2019 r.. Aby został on zrealizowany, stolica Polski powinna stać się domem dla siedzib głównych czy też ważnych filii wielu unijnych urzędów. Szansa na podniesienie rangi Warszawy na mapie Europy pojawiła się wraz z opuszczeniem szeregów Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię – wskazuje Instytut.

„Paradoksalnie decentralizacja przyniesie określone korzyści samej stolicy, chociażby w zakresie spadku liczby samochodów i zmniejszenia skali problemu osób, które pracują w Warszawie, korzystają z miejskiej infrastruktury, ale nie są w mieście zameldowane i nie płacą tam podatków” – czytamy w opracowaniu.

Szansa na rozwój dróg i kolei

Rozsądna decentralizacja wskazana została także jako stymulator dalszej rozbudowy sieci dróg szybkiego ruchu oraz szybkich połączeń kolejowych. Planowany w ramach Centralnego Portu Komunikacyjnego system umożliwiający dojazd pociągiem w maksymalnym czasie dwóch godzin z każdego dużego miasta w Polsce do megalotniska położonego między Łodzią i Warszawą być może miałby większe szanse powstania, gdyby tworzenie regionalnych odcinków tej infrastruktury miało wsparcie silnych lokalnie krajowych instytucji. Jednocześnie nowy komunikacyjny krwiobieg Polski sprawiłby, że sens decentralizacji zostałby dodatkowo uwydatniony.

„Jeżeli tylko osoby odpowiedzialne za finansowe zarządzanie instytucjami krajowymi czy też spółkami należącymi do Skarbu Państwa dostrzegą ekonomiczne uzasadnienie wyprowadzki z Warszawy, powinny te procesy forsować. Racjonalne zarządzanie finansami państwa będzie bowiem jednym z kluczowych warunków powrotu na ścieżkę wzrostu, tak brutalnie przerwaną przez pandemię koronawirusa” – czytamy w analizie.